Definitie bij vrouwen :
Osteopenie indien de botdensiteit tussen -1 en -2.5x onder de standaarddeviatie ligt
Osteoporose indien de botdensiteit -2.5x onder destandaarddeviatie ligt
Vanaf de leeftijd van 35 jaar verliest iedereen stilaan bot.
Toename van botverlies vooral in de postmenopauzale periode : 15% op 5 jaar tijd.
Risicofactoren :
blanken en aziaten
familiaal
mager en klein
vroege menopauze
verminderde fysieke activiteit
lage calciumaanvoer in de voeding
teveel alcohol
roken
corticoïden
endocriene aandoeningen
multiple myeloma
Soorten osteoporose :
primair <--> secundair
type I (postmenopauzaal) <--> type II (leeftijdsgebonden)
idiopatische vorm
bij premenopauzale vormen en bij de man onder 60 jaar zonder duidelijke oorzaak
verhouding vrouw/man = 10/1
vooral vertebrale compressiefracturen
juveniele idiopatische OP
voor of bij het begin van de puberteit
corticoïd-geïnduceerde OP
primaire hyperparathyreoïdie
hypogonadisme
hyperthyroïdisme
verhoogde botturnover en resorptie
maligne aandoening
immobilisatie, inflammatoire aandoeningen
Nazicht :
DEXA (dual energy X-ray absorptiometrie) lumbaal en femurhals (totale heup of hals) met T- en Z-score
T-score : vergelijking met de piekbotmassa voor hetzelfde geslacht
Z-score vergelijking met de gemiddelde botdensiteit voor zelfde leeftijd en geslacht
Voor elke standaarddeviatie minder dan het gemiddelde stijgt het risicoop fractuur 2x
Botbiopsie (transiliacaal) enkel indien andere oorzaak verwacht, vb osteomalacie
Labo : ESR, creatinine, elektrolyten, levertesten, serum immunoglobulinen, calcium en fosfaat, sekshormonen
Preventie :
Calcium supplement indien een laag calciumdieet (minder dan 400mg/d), prepubertair, postmenopauzaal
Calcium+ vit D supplement bij bejaarden, in elk geval bij osteoporose of anabole behandelingen
Oefeningen: gewichtsdragend
Behandeling :
Calcium supplement :
indien laag calciumdieet (minder dan 400mg/d of geen zuivelproducten): 1g Calcium per dag verdeeld over 2 innames bij inname van zuivelproducten :
maximaal 0.5g/d Calcium erbij ’s avonds
dit zowel bij osteopenie als bij osteoporose
aandacht voor voldoende zuivel tijdens de groei van kinderen
Vitamine D :
Indien weinig of niet in zonlicht (bejaarden in tehuizen vb.) vit D supplement te voorzien
Oefeningen :
gewichtsdragende oefeningen dagelijks
Criteria voor toelating van de erkende medicaties
bij postmenopauzale vrouw voor toelating voor bisfosfonaten :
- antecedent wervelfractuur > 25% (vooraan-midden-achteraan) of > 4mm reductie in hoogte (radiologisch bijgevoegd protocol) OF
- indien T-score botdensiteit -2.5x onder de standaarddeviatie lumbaal of heup (met DEXA protocol)
alendronaat 10mg/d of 70mg/week
ibandroninezuur 150mg 1/maand per os of IV 3mg 4/jaar
Opgelet bij nierinsufficiëntie, oesofagale reflux/hiatale hernia indien per os
Inname per os dient te gebeuren op een ledige maag met groot glas water en niet gaan liggen nadien, minstens 1h voor de maaltijd te nemen, medicatie NIET stukbijten
- bij postmenopauzale vrouw voor toelating voor raloxifene: SERM (selectieve oestrogeen receptor modulators): ) zelfde voorwaarden,
enkel voor lumbale osteoporose geïndiceerd
- bij postmenopauzale vrouw voor toelating voor denusomab (Prolia) 60mg spuitampule om de 6m: zelfde voorwaarden als voor bisfosfonaten
EN hetzij reeds bisfosfonaten genomen, hetzij contra-indicatie voor bisfofonaten EN botdensitometrie <6m oud.
Kan gegeven worden bij nierinsufficiëntie en bij oesofagale reflux/hiatale hernia. Opletten bij ernstige infecties en bij huidreacties.
Bij stop bisfosfonaten toedienen om het gewonnen bot niet te verliezen!
- bij de man : antecedent van heupfractuur of 2/3 van hogervermelde criteria zijn vereist (lendronaat 10mg/d of 70mg/w, rizedronaat 35mg/w, zoledroninezuur (Aclasta, e.a.)
5mg IV één maal per jaar): antecedent wervelfractuur > 25% of > 4mm reductie in hoogte (radiologisch bijgevoegd protocol)
EN/OF indien T-score botdensiteit -2.5x onder de standaarddeviatie lumbaal EN /OF indien T-score botdensiteit -1.5x onder de standaarddeviatie heup (met DEXA protocol).
- bij corticoïd-geïnduceerde OP bij postmenopauzale vrouwen zonder hormoonsubstitutie (alendronaat 10mg/d of 70mg/w, rizedronaat 35mg/w,
bij inname van 7.5mg of meer prednisolone of 6mg methylprednisolone/d minstens 3 maand
of
+T-score <-1.5 lumbaal of heup (met DEXA protocol)
- osteoporose door aanhoudende systemische corticoïdenbehandeling >6m bij vrouw en man : teriparatide (Forsteo) spuitampulen s.c. sinds 1.2.2006 :
alleen voor te schrijven door reumatoloog, internist en fysiotherapeut : na > 12m bisfosfonaten en T-score lumbaal < -2.5 (DEXA) of
femurhals < -2.5 (bij de man -1.5), bij de aanvraag en MINSTENS 1 wervelfractuur > 25% hoogtereductie of > 4mm.
Na 9m verlenging voor nog eens 9m zo de controle T-score een stijging toont.
- Bij zeer ernstige osteoporose bij post-menopauzale vrouwen:
aanvragen voor Evenity (romosozumab) s.c. gedurende 12 m bij recente majeure fractuur (24m voor aanvraag) bekken, femur, humerus, zo > 75j radius of ulnafractuur of wervelfractuur > 25%
en 4mm in absolute waarde en T-score lumbaal <2.5 lumbaal of heup max 6m voor aanvraag of wervelfractuur > 25% en 4mm in absolute waarde (andere wervel)
